Ο Τζαν Γιουτζέλ (Can Yücel) (Κωνσταντινούπολη, 1926 - Ντάτσα (Μούγλα) 12 Αυγούστου 1999) ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους Τούρκους ποιητές του 20ού αιώνα. Γνωστός για την απλή και ειλικρινή (και μερικές φορές αγενή) γλώσσα των ποιημάτων του.
Ηταν γιος του πρώην Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Χασάν Αλί Γιουτζέλ, ο οποίος είναι γνωστός για τις μεταρρυθμίσεις του στο εκπαιδευτικό σύστημα και την ίδρυση των Ινστιτούτων Χωριού. Σπούδασε Λατινικά και Ελληνικά στα Πανεπιστήμια της Άγκυρας και του Κέημπριτζ και εργάστηκε ως μεταφραστής σε διάφορες πρεσβείες και στον Τουρκικό τομέα του BBC στο Λονδίνο. Μετά την επιστροφή του στην Τουρκία το 1958, αφού έκανε στρατιωτική θητεία στην Κορέα, εργάστηκε για λίγο ως ταξιδιωτικός ξεναγός στο Μπόντρουμ και έπειτα έζησε στην Κωνσταντινούπολη ως ελεύθερος μεταφραστής και ποιητής. Είχε δύο κόρες, την Γκιουζέλ και τη Σου και έναν γιο, τον Χασάν, από το γάμο του με την Γκιουλέρ Γιουτζέλ.
Στα τελευταία του χρόνια εγκαταστάθηκε στην απομονωμένη χερσόνησο Ντάτσα στη Μούγλα στην νοτιοδυτική Τουρκία. Πέθανε στη Ντάτσα το 1999, όπου και κηδεύτηκε.
Ο Τζαν Γιουτζέλ είναι γνωστός για τη συχνή χρήση αργκό και μερικές φορές αγοραίας γλώσσας στα ποιήματά του. Ωστόσο, οι κριτικοί του συμφωνούν επίσης πως η αποτελεσματικότητά του στη χρήση λέξεων με έναν απλό και κατανοητό τρόπο αξίζει εγκωμίων και εκτίμησης. Θεωρούσε πολύ σημαντική γι´αυτόν την οικογένειά του και οι αγαπημένοι του αναφέρονται σε πολλά ποιήματά του, όπως τα "Στην Μικρή μου Κόρη Σου", "Στην Γκιουζέλ", και "Αγαπούσα τον Πατέρα μου Πιο Πολύ στη Ζωή μου".
Ο Γιουτζέλ μετέφρασε επίσης έργα των Σαίξπηρ, Λόρκα και Μπρεχτ στα Τουρκικά.
Ο τάφος του στην Ντάτσα βανδαλίστηκε το 2011 μια μέρα πρίν τις εκδηλώσεις για τα 12 χρόνια από τον θάνατο του, οι δράστες δεν βρέθηκαν ποτε, ωστόσο λίγες μέρες πριν το βανδαλισμό το AKP είχε κατακρίνει τις εκδηλώσεις για τοθάνατο του Γιουτζέλ.
 |
| ο κατεστραμένος τάφος του Γιουτζέλ. |
Μερικά έργα του από το Πέντε Τούρκοι Ποιητές CAN YUCEL, METIN ELOGLU, AHMED ARIF, EDIP CANSEVER, CEMAL SUREYA (μετάφραση: Άνθη Καρρά)
ΜΟΝΟ ΕΣΥ ΜΑΣ ΕΛΕΙΠΕΣ ΦΕΓΓΑΡΙΟι νέες γερμανικές χειροπέδες τους καρπούς μας μελάνιασαν,
Μετά το Καμάν χάλασε το καλοριφέρ του πούλμαν,
Πάει η ώρα οχτώ κι ούτε ένα τσάι μʼ ανθρακικό δεν ήπιαμε,
Πάνω στο σβέρκο μας επιλοχίας με αρχές
Μεταφορά στις φυλακές Αδάνω μέσω Νίγδης…
Μόνο εσύ μας έλειπες φεγγάρι
Στη θέα να στήσεις ένα ασημένιο χνούδι!
Ποιήματα ενός πολιτικού κρατούμενου (Bir Siyasinin Siirleri, 1974)
ΒΡΕ ΤΙ ΩΡΑΙΟ ΠΡΑΜΑ
Χτες βράδυ σβήσανε τα φώτα,
Παίζαμε σκάκι μαζεέψαμε τα πιόνια όπως όπως
Πλαγιάσαμε υποχρεωτικώς.
Σαν μάυρες γάτες τριγυρνούσαν στον κοιτώνα
Των κοιμισμένων φίλων οι ανάσες.
Ας τριγυρνουν λιγάκι!
Πάνω που χα και εγώ σαλπάρει για το σπίτι
Χωρίς σταλαματιά να πέφτειαπ το κουπί μου
Να τη πʼ ανάβει κείνη η λάμπα εκατό κηρίων!
Κατάδικος στα κάτεργαβαρκάδα μες στο Βόσπορο
Αμ δίκιο έχουν, βεβαίως δεν σʼ αφήνουν, να όμως…
Βρε τι ωραίο πράμα το στοτάδι!
Ποιήματα ενός πολιτικού κρατούμενου (Bir siyasinin siirleri, 1974)
ΕΠΙΓΕΙΑ ΑΓΑΘΑ
Δεν το αντέχουνε το γαλανό τα μάτια μου
Κι εσύ ακόμα ανθίζεις αζαλέα
Ας μου λειπε της ομορφιάς ο οίκτος
Πεθαίνω τι θα πει, τελειώνω συνεχώς
Δεν τηνε χόρτασα την αγάπη, δεν τη χόρτασα
Έτσι για να γενώ μια χαρουπιά στο Βόσπορο
Έφτασα ως τον πυρετό μʼ ελπίδα ωκεανό
Κι είδα πως η < <καρδιά μου>> είναι μύδι
Ρακί αν δεν έχει βρίσκω αμέσως κολόνια
Κοίτα έγινε νησί η αχαϊρευτη ντροπή
Φοβάμαι πως θα με ξανασκοτώσει απʼ αγάπη
Ο κόσμος που στον κόσμο αυτό με έφερε
Χρωματαρμονία(Rengahenk, 1982)
ΑΥΤΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (OZTANITIM)
Εγώ είμαι ένας μύλος της αγάπης
Ποιήατα αλέθω σʼ ένα Λουνα Παρκ
Στριφογυρίζω στον αέρα με τα χέρια τα παιδιά
Και όταν σχολάσω όνειρο βλέπω τον Δον Κιχώτη.
Ανηφοριά στον ουρανό(Gokyokus, 1984)
